P2P Lending: Hoàn thiện cơ sở pháp lý cho mô hình vay ngang hàng ở Việt Nam

Cho vay ngang hàng P2P Lending là một mô hình tài chính hiện đại dựa trên nền tảng công nghệ số, cho phép kết nối trực tiếp giữa người vay và người cho vay mà không qua trung gian ngân hàng truyền thống. Mô hình này đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ và phổ biến rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới nhờ vào sự tiện lợi và hiệu quả mà nó mang lại.

Bài viết này sẽ phân tích các xu hướng chính trong sự phát triển của thị trường P2P Lending toàn cầu, khám phá các phương thức quản lý hoạt động cho vay cũng như đánh giá những ưu điểm và nhược điểm của mô hình này. Cụ thể, chúng ta sẽ xem xét cách mà các quốc gia khác nhau quản lý và điều tiết hoạt động P2P Lending, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.

Ngoài ra, bài viết sẽ tiến hành đánh giá thực trạng của thị trường P2P Lending tại Việt Nam, bao gồm các thông tin về sự phát triển của các nền tảng P2P, sự chấp nhận của thị trường, cũng như những thách thức hiện tại. Dựa trên các phân tích này, chúng tôi sẽ đưa ra những đề xuất cụ thể nhằm hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động P2P Lending tại Việt Nam. Những đề xuất này sẽ hướng tới việc xây dựng một cơ chế pháp lý rõ ràng và hiệu quả, đảm bảo sự phát triển bền vững của mô hình cho vay ngang hàng trong bối cảnh thị trường tài chính đang ngày càng mở rộng và đổi mới.

Tình hình P2P Lending trên thế giới

Trong những năm gần đây, mô hình cho vay ngang hàng (P2P Lending) đã nổi lên như một xu hướng mới trong ngành tài chính toàn cầu, trở thành một sự thay thế quan trọng cho các khoản vay truyền thống của ngân hàng. Đối tượng khách hàng chính của mô hình này bao gồm các cá nhân và doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, các đối tượng mà ngân hàng truyền thống thường gặp khó khăn trong việc cấp tín dụng do rủi ro cao và quy mô nhỏ. Các nền tảng cho vay P2P giải quyết các vấn đề này bằng cách sử dụng công nghệ tự động hóa để giảm chi phí và áp dụng các mô hình rủi ro tín dụng dựa trên dữ liệu phi truyền thống.

Mô hình cho vay P2P đã phát triển với tốc độ khác nhau ở các thị trường trên thế giới. Các quốc gia đi đầu trong lĩnh vực này bao gồm Trung Quốc, Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Nhật Bản. Ở các thị trường lớn này, P2P Lending đã cho thấy sự phát triển mạnh mẽ và đã hình thành những nguyên tắc quản lý cơ bản để đảm bảo tính bền vững của mô hình.

Nguyên tắc quản lý P2P Lending toàn cầu

• Cung cấp một kênh đầu tư an toàn và hiệu quả: Đảm bảo rằng các nền tảng cho vay P2P cung cấp cơ hội đầu tư an toàn cho một bộ phận rộng lớn của xã hội, giúp nhà đầu tư tiếp cận các khoản đầu tư có tính sinh lợi mà không gặp phải rủi ro quá lớn.
• Tạo điều kiện cho người vay tiếp cận vốn: Cho phép người vay tiếp cận các khoản vay với điều kiện hợp lý và đáng tin cậy, nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho cá nhân và doanh nghiệp nhỏ.
• Phân biệt rủi ro tín dụng: Đánh giá và phân loại rủi ro tín dụng của các khoản vay để các nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định đầu tư thông minh và bảo vệ lợi ích của mình.
• Cung cấp thông tin rõ ràng về rủi ro: Các nền tảng cho vay P2P phải cung cấp cho nhà đầu tư thông tin chính xác về rủi ro tín dụng và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến hành vi đạo đức không đúng đắn.
• Loại bỏ các nền tảng không hiệu quả: Đảm bảo rằng các nền tảng không hoạt động hiệu quả sẽ rời khỏi thị trường mà không gây thiệt hại cho nhà đầu tư hoặc gây thiếu hụt nguồn vốn cho người vay.
• Duy trì hoạt động trong thời kỳ suy thoái: Các nền tảng cho vay P2P cần phải duy trì hoạt động trong thời kỳ suy thoái kinh tế để tránh việc ngừng cho vay đột ngột và lãi suất quá cao.
• Thúc đẩy thị trường cạnh tranh: Duy trì sự cạnh tranh giữa các nền tảng cho vay P2P để thúc đẩy sự lựa chọn của người vay và giảm nguy cơ hệ thống bị quá tải do dựa vào quá ít nền tảng.
• Đảm bảo sự hữu ích cho xã hội: Mô hình cho vay P2P cần phải có ích cho xã hội và hỗ trợ nền kinh tế thực sự, đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Cho vay P2P Lending tại Việt Nam

Mô hình cho vay ngang hàng (P2P Lending) đang nổi lên như một hiện tượng trong thị trường tài chính Việt Nam, dần thay thế hoạt động cho vay của ngân hàng truyền thống. Trong bối cảnh các ngân hàng Việt Nam đang thực hiện theo các nguyên tắc của Basel II, yêu cầu về cấp tín dụng trở nên nghiêm ngặt hơn, các mô hình cho vay P2P đang dần hình thành để đáp ứng nhu cầu vốn của khu vực tư nhân.

Tính đến thời điểm hiện tại, theo thông tin từ Ngân hàng Nhà nước, Việt Nam có khoảng 100 công ty hoạt động trong lĩnh vực P2P Lending, bao gồm cả các công ty đã đi vào hoạt động chính thức và các công ty đang trong giai đoạn thử nghiệm. Một số tên tuổi đáng chú ý trong lĩnh vực này bao gồm Tima, Trust Circle, Vay mượn, Lendmo, Wecash, và InterLoan. Tuy nhiên, việc thống kê số lượng chính xác các công ty P2P Lending tại Việt Nam gặp khó khăn do thiếu dữ liệu chính thức từ các cơ quan quản lý.

Đặc điểm của thị trường P2P Lending tại Việt Nam

• Đối tượng khách hàng: Hầu hết các nền tảng P2P Lending tại Việt Nam phục vụ các khách hàng vay tiêu dùng và doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa. Các khoản vay chủ yếu là tín chấp, tập trung ở các thành phố lớn với nguồn vốn nhỏ.
• Lãi suất và phí: Lãi suất cho vay trên các nền tảng P2P thường không quá 20%/năm, tuy nhiên, tổng các khoản phí mà khách hàng phải trả có thể lên đến 30% – 50% mỗi tháng, bao gồm phí tư vấn, phí trả nợ trước hạn và các loại phí khác.

Thực trạng pháp lý và rủi ro liên quan

Hiện tại, pháp luật Việt Nam chưa có một đạo luật riêng biệt hoặc văn bản quy phạm pháp luật cụ thể để điều chỉnh hoạt động cho vay ngang hàng. Luật Các tổ chức tín dụng năm 2010 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) không quy định về P2P Lending. Theo đó, hoạt động cho vay ngang hàng không được xếp vào dạng hoạt động cấp tín dụng theo định nghĩa của Luật Các tổ chức tín dụng.

Theo Điều 4 của Luật Các tổ chức tín dụng, các hoạt động cấp tín dụng bao gồm cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác. Các hoạt động cho vay phải được thực hiện bởi các tổ chức tín dụng hợp pháp tại Việt Nam. Do đó, các doanh nghiệp cung cấp nền tảng kết nối giữa người cho vay và người vay, nếu không trực tiếp thực hiện hoạt động cho vay, thì không được coi là tổ chức tín dụng theo nghĩa của luật này.

Tuy nhiên, trong khi pháp luật hiện hành không cấm hoạt động cho vay ngang hàng, các hoạt động này phải tuân theo các quy định về hợp đồng trong Bộ luật Dân sự năm 2015, đặc biệt là các quy định liên quan đến hợp đồng vay tài sản.

Đề xuất hoàn thiện pháp luật cho P2P Lending tại Việt Nam

Dựa trên thực trạng và các vấn đề hiện tại, bài viết đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện pháp luật đối với mô hình kinh doanh P2P Lending tại Việt Nam, nhằm giảm thiểu rủi ro và thúc đẩy sự phát triển bền vững của mô hình này:

• Xác định cơ quan quản lý: Cần phải xác định rõ cơ quan chủ quản các nền tảng cho vay P2P, từ đó đưa ra các quy định về cấp phép hoạt động cho các nền tảng hiện có và luật pháp hóa hoạt động cho vay P2P tại Việt Nam. Điều này sẽ giúp kiểm soát và giám sát hiệu quả các hoạt động P2P Lending.
• Thiết lập khung pháp lý tạm thời: Cần xây dựng các quy định tạm thời (quy định hộp cát) cho hoạt động P2P Lending. Các quy định này

About The Author